Verrekijkers

Verrekijker kopen

Hieronder geven we je advies voor de aanschaf van een verrekijker. Daarbij gaan we niet in op specifieke modellen of merken. We leggen uit hoe je tot een keuze kan komen die past bij jouw situatie en budget.

We gaan eerst in op de verschillende eigenschappen en sluiten af met adviezen voor de verschillende gebruiksvormen van de verrekijkers.

Verrekijker eigenschappen

In dit hoofdstuk leggen we de techniek van verrekijkers uit. We behandelen de basis die relevant is voor de aankoop zodat je een beter onderbouwde keuze kan maken. Ben je op zoek naar meer specifieke of diepgaandere informatie dan kun je altijd googlen op de termen die je hieronder leert kennen.

Verrekijker gewicht en formaat

Het gewicht van je verrekijker is voor twee zaken van belang. Het dragen om je nek en de stabiliteit van het beeld, zeker bij hogere vergrotingen.

Ook hier geldt dat je elke gram voelt aan het eind van de dag maar uiteindelijk wen je aan elk gewicht. Je wordt vanzelf sterker en op één gegeven moment merk je het niet meer. Aan het begin kan het echter lastig zijn, zo’n zwaar gewicht aan je nek. De vraag is of je een grote en zware kijker nodig hebt. In veel gevallen is dat niet zo, en zo wel dan zijn dat vaak situaties waar het gewicht minder van belang is zoals bij een aanzit.

Groter en zwaarder gaan hand in hand. Een grote kijker die om je nek hangt kan in de weg zitten bij het schieten. Indien mogelijk leg je deze dus ook naast je neer. Op een plankje in de hoogzit of gewoon op de grond bij het bersen.

Pro tip: Zet een kijker nooit rechtop neer. Deze staat dan instabiel en kan makkelijk omvallen.
Zonde van essentieel en duur gereedschap!

Verrekijker prisma’s & constructie

Qua constructie onderscheiden we twee modellen. De porro- en de dakkantverrekijkers. De vorm van de constructie wordt bepaaldt door de plaatsing van de prisma’s. Beiden hebben hun voor- en nadelen en ze hoeven niet voor elkaar onder te doen.

De porro verrekijker is vernoemd naar Ignazio Porro (25 November 1801 – 8 October 1875), de Italiaanse uitvinder van dit prisma-systeem.  Ze zijn te herkennen aan de karakteristieke zig-zag vorm. 

Deze verrekijkers zijn wat makkelijker te fabriceren dan dakkant kijkers. De de constructie is wel minder stevig, wat bij een val sneller voor problemen zorgt. Ze hebben één glasoppervlakte minder waardoor ze in de basis meer licht doorlaten en helderder zijn.

Door de bovenstaande voordelen zijn deze kijkers vaak iets goedkoper dan dakkant kijkers van vergelijkbare optische kwaliteit.

Dakkant verrekijkers hebben een wat elegantere vorm. Het prisma stelsel is hier aan ‘het dak’ bevestigd en zo gepositioneerd dat het binnen de buis past zodat het geheel compacter is.

Zoals je verderop leest is door gebruik van coatings de helderheid gelijk te trekken met soortgelijke porro kijkers. De constructie is beduidend sterker maar de fabricage lastiger. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de kosten hoger liggen.

Stikstof vulling

Om condens op het glaswerk aan de binnenkant tegen te gaan worden verrekijkers gevuld met stikstof. Dit is een absolute voorwaarde voor jachtgeschikte kijkers. We komen immers zo vaak in aanraking met slechte weersomstandigheden dat een verrekijker zonder gasvulling onbruikbaar is.

Kijkers zonder vulling kom je tegenwoordig alleen nog tegen op de bodem van de markt. Dit kun je verwachten bij Chinese namaak rotzooi.

Bij alle kijkers zal langzaam maar zeker de stikstof verdwijnen. Dit is een proces van vele jaren maar je ontkomt er niet aan. Wanneer het zover is dat de kijker van binnen beslaat is het tijd om deze te laten reviseren of te vervangen.

Verrekijker optiek

De optische basis van de verrekijker is het gebruikte glas. Dit is belangrijk omdat bij een overgang van lucht naar glas altijd verlies optreedt in de hoeveelheid licht wat doorgestuurd wordt. Het gaat dan om:

1. Reflectie: een deel van het licht wordt weerkaatst.
2. Verstrooiing: door defecten in het glas wordt het licht diffuus doorgegeven.
3. Absorptie: een deel van het licht wordt opgenomen door het glas.

Hoe beter het glas hoe minder last je hebt van deze drie effecten. Hier tekent zich ook het eerste verschil tussen de merken. Over het algemeen geldt: hoe duurder het merksegment hoe hoger de minimum eisen liggen die het merk stellen aan de kwaliteit van het glas.

Hierdoor geld dat je bij een goedkope kijker geluk kan hebben met de kwaliteit. In het hogere marktsegment zul je echter nooit pech hebben, je bent gegarandeerd van een minimum kwaliteit.

Overdag is er meestal voldoende licht, maar bij slechte weersomstandigheden wordt het effect van goed glas in je verrekijker snel merkbaar. Laat staan in de schemer of ’s nachts.

Coating

Met coatings verhelp je de bovengenoemde drie nadelen van. Hiermee zorg je ervoor dat het licht van bepaalde golflengten zoveel mogelijk door de lens gaat. De lagen zijn niet meer dan één of enkele moleculen dik.

Die dikte en het gebruikte metaal bepalen de golflengte die beïnvloed wordt. Omdat men meerdere golflengten wil doorsturen worden vaak meerdere lagen coating gebruikt. Ondanks dat de coating zelf ook een beetje licht blokkeert is het netto effect positief voor de gewenste golflengten.

In de praktijk kom je globaal vier verschillende soorten coating methodieken tegen:

1. Coated: minimaal één lensoppervlakte is voorzien van een coating.
2. Fully Coated: alle lensoppervlakten zijn voorzien van een coating.
3. Multi Coated: minimaal één lensoppervlakte is voorzien van meerdere lagen coating.
4. Fully Multi-coated: alle lensoppervlakten zijn voorzijn van meerdere lagen coating.

Een Fully Multi-coated kijker zal het beste resultaat geven ten opzichte van minder uitgebreide coatings.

Waterafstotende coating

Sommige verrekijkers hebben aan de buitenkant van het oculair en het objectief een waterafstotende coating zitten. Deze coating zorgt ervoor dat waterdruppels niet blijven ‘plakken’ maar van de lens afrollen. Zo blijft het beeld scherp en helder.

Reflectie

Reflectie kan een ongewenst bij-effect zijn van coating. Je kan dit testen door met een lichtbron schuin achter je naar de objectieven te kijken. Reflecteren ze het licht als een stel grote ogen dan weet je dat het wild dit ook ziet wanneer het zonlicht van voren komt.

Helderheid

Voor jagen in de schemer of ’s nachts is een verrekijker met een grote helderheid of lichtdoorlatendheid vereist. 

De helderheid wordt primair bepaald door de kwaliteit van het glas en van de coatings.

Voor de helderheid wordt vaak verwezen naar het schemergetal. Echter, net als bij richtkijkers, is het schemergetal irrelevant voor verrekijkers.

Het is namelijk de wortel van de vergroting maal de objectiefdiameter. Het is een berekening op eenvoudige fysieke eigenschappen. Het zegt dus niets over de kwaliteit van de kijker: een speelgoedverrekijker kan hetzelfde schemergetal hebben als de beste verrekijker ter wereld.

De vergroting van verrekijkers

Met de vergroting ‘zoom je in’ op het dier wat je observeert. Je haalt het visueel ‘dichterbij’.  Bij een vergroting van 8 lijkt een ree op 12,5 meter te staan terwijl dit in werkelijkheid 100 meter is. 

Voor verrekijkers is een vaste vergroting ideaal. 

Voor de meeste doeleinden hoef je niet groter te gaan dan 8x. Je kunt hoger gaan als je handen echt weinig trillen of je ze goed kan ondersteunen, bijvoorbeeld in een hoogzit.

Kies je voor een vergroting van 8x dan is het aan te raden om voor een minimale objectiefgrootte van 40mm te gaan en 50mm bij 10x vergroting.

Gewicht speelt hierbij ook een rol, een zwaardere kijker ligt stabieler in de hand.

Uittredepupil

De uittredepupil is de diameter van de lichtbundel die uit het oculair op je netvlies komt. Deze bereken je door de diameter van het objectief te delen door de vergroting. Een verrekijker met een objectief van 40mm en acht maal vergroting heeft dus een uittredepupil van 5mm.

Om goed door de kijker te kunnen zien moet deze lichtbundel gelijk of groter zijn dan je eigen pupil. Zo niet zie je zwarte randen of zelfs een zwart vlak.

Naarmate je ouder wordt neemt de groottte van je pupil af. Waar een jongere een nachtelijke pupil diameter heeft van 5 tot 8mm kan dat bij een 65+-er beperkt zijn tot een millimeter of twee.

Het is niet erg als de uittredepupil iets groter is dan je eigen pupil. Hiermee heb je iets ruimte om sneller en makkelijker te centreren. Omdat je met een verrekijker meestal tijd genoeg hebt is dit minder boeiend dan bij richtkijkers.

Neem dan ook geen grotere verrekijker dan nodig. Hou daarbij wel rekening met de vergroting(en) die je het meest verwacht te gebruiken. Zeker in combinatie met het grotere oplossend vermogen van een groter objectief. Hierdoor zie je meer details.

Verstelbare dioptrie

De meeste mensen hebben een oogafwijking. Het is dan ook handig om een kijker aan te schaffen met een instelbare dioptrie. Hiermee verander je de sterkte van het oculair en kun je je eigen oogafwijking corrigeren.

Bij het testen van de verrekijker kun je een ver gelegen doel observeren en de dioptrie-ringen verdraaien totdat je scherp ziet. Een boom met kleine takjes of een bedrijfslogo in een hal op Jagd & Hund zijn prima doelwitten.

Brildragers: verstelbare oogschelpen

Voor brildragers is het van belang dat je de oogschelpen van je verrekijker kan ‘wegdraaien’ Het oculair komt dan bijna tegen je bril aan.

Waarvoor gebruik je je kijker?

Hierboven heb je over de technische aspecten gelezen die van belang zijn voor de aanschaf.

Maar wanneer speelt welk aspect een rol? Om die vraag te beantwoorden kijken we naar het gebruik.

Jagen in de schemer of ’s nachts

Jagen bij slecht licht is bijna standaard. Zeker wanneer je in Europa op grofwild jaagt.

Deze omstandigheden eisen dan ook het meest van een verrekijker en dit is de situatie waarin de verschillende merken zich echt onderscheiden.

Bij een aanzitjacht zit je stil en is het formaat minder van belang. Je kunt de kijker meestal neerleggen. Je kunt dus overwegen om een groter objectief te gebruiken. Hierdoor vang je meer ligt en kun je meer details onderscheiden. Denk wel aan de uittredepupil van de kijker en je eigen pupil diameter. Het heeft weinig nut om een kijker aan te schaffen met een veel grotere uittredepupil en dat is ook zonde van het geld.

Verrekijkers voor bersen

Bersen doe je vooral overdag of in de schermer. Je berst het wild zo dicht mogelijk aan. Afhankelijk van de omstandigheden en het wild waar je op jaagt kun je gaan voor een verrekijker die betere schemereigenschappen heeft. Over het algemeen kom je hier op een all-round type uit.

Omdat een verrekijker in de weg kan zitten wanneer deze aan je nek hangt kun je een monoculair overwegen. Zeker wanneer je een borstzak hebt waar deze in past. Let ook hierbij op dat dit geen belemmering is bij het hanteren van je geweer. Deze mag niet blijven haken en je moet goed kunnen schouderen.

Omdat je bij het bersen logischerwijs meer meters maakt is een lichtere verrekijker van belang.

Wordt deze echter te licht dan verhoogt dat de instabiliteit. Kijk eens naar een objectief van 42 a 50mm.

Compacte verrekijkers

Mini- of broekzakverrekijkers zijn voor het jagen nauwelijks effectief. Ze zijn vaak te licht voor het bersen. Wel zijn ze bijzonder handzaam voor toevallige situaties. Bijvoorbeeld terwijl je onderweg bent. Je kunt ze met gemak in een zijvakje van je auto opbergen. 

Verrekijker-richtkijker combinatie

Het is aan te raden dat de verrekijker iets, maar niet heel veel, beter is dan de richtkijker. Je kan het wild dan al op grotere afstand goed aanspreken. De ergste jachtkoorts is dan ook voorbij tegen de tijd dat het wild binnen schot komt. 

Verder voorkomt dit de neiging om alleen maar aan te spreken met de richtkijker wat voor onveilige situaties kan zorgen.

Idealiter is de vergroting van de verrekijker gelijk aan die van je verrekijker of net iets groter. Dan is het visuele beeld nagenoeg gelijk. Bedenk dat je met een kijker het doel ‘optisch’ dichterbij haalt. 

Wanneer beiden ingesteld zijn op een vergroting van acht maal dan staat het wild voor je gevoel op 12,5 meter i.p.v. 100. Ongeacht door welke kijker je kijkt. Dit voorkomt inschattingsfouten.

Verrekijkers kiezen

In het voorgaande hoofdstuk heb je meer geleerd over de relevante eigenschappen van verrekijkers. Hoe je die eigenschappen waardeert  hangt af van het doelgebruik: 

• Jaag je overdag of ’s nachts?
• Jaag je stilstaand of bewegend?
• Jaag je op korte of lange afstand?

Zeker voor nachtelijke jachten is de kwaliteit sterk van belang. Het loont al snel om hier langer door te sparen voor een verrekijker met een betere kwaliteit glas en coatings.

Verrekijkers test

Hoe is jouw verrekijker voor de test gekomen? Deel jouw ervaring in een review op deze site. Hiermee help je andere jagers en sportschutters die op zoek zijn naar een nieuwe verrekijker.

Niet alleen dat! Sinds begin juni 2020 sponsor je Stg. Tekenbeetziekten wanneer je een review schrijft. Gratis en voor niets. DeJacht.nl maakt volgend jaar in de Week van de Teek één euro over voor elke review die op de site geschreven is.

Dus help mee met jouw review!