Richtkijkers

Welke soorten richtkijkers zijn er en waarvoor gebruik je ze?

Het soort richtkijker wordt vooral ingegeven door het specialistische doel. Hieronder lees je meer over de vijf categorieën richtkijkers.

Richtkijkers voor aanzitten in de schemer of ’s nachts

Jagen bij slecht licht is bijna standaard. Zeker wanneer je in Europa op grofwild jaagt.

Deze omstandigheden eisen dan ook het meest van een richtkijker en dit is de situatie waarin de kijkers van verschillende merken zich echt onderscheiden.

In de schemer of het donker wil je:

1. kunnen zien dat het dier vrij staat,
2. het dier goed kunnen aanspreken op leeftijd en geslacht,
3. een goed schot kunnen plaatsen.

Overdag is dit vrij makkelijk maar ’s nachts kan het echt een uitdaging zijn. De juiste richtkijker is dan essentieel.

Richtkijkers voor bersen

Bersen doe je vooral overdag of in de schermer. Je berst het wild zo dicht mogelijk aan. Afhankelijk van de omstandigheden en het wild waar je op jaagt kun je gaan voor een richtkijker die betere schemereigenschappen heeft of juist meer richting een drijfjachtrichtkijker gaat. Over het algemeen kom je hier op een all-round type uit.

Omdat je bij het bersen logischerwijs meer meters maakt is een lichtere richtkijker van belang.

Lange-afstandsrichtkijkers

Voor grofwild moet je dan al snel naar het buitenland, denk bijvoorbeeld aan de highlands van Schotland.

Voor schadebestrijding worden ook in de Benelux vaak kleinkaliber geweren ingezet. Denk bijvoorbeeld aan ganzenjacht. Ganzen zijn zeer waakzaam en ril terwijl ze een veel kleiner doelwit vormen dan grofwild. Grote precisie en goede lange-afstandseigenschappen is dan erg prettig.

Bij het schieten op lange afstand komen specifieke problemen om de hoek kijken. Zoals parallax effecten en de invloed van de wind en het ballistisch coëfficient van de kogel.

Leg je grote afstanden af zoals in de Highlands dan speelt ook het gewicht een grotere rol, elke gram voel je aan het eind van de dag.

Drijfjachtvizieren

Drijfjachtrichtkijkers zijn bedoeld voor bewegend grofwild op korte afstand. Dus het gebruik op drukjachten in onder andere Duitsland.

Bij deze kijkers is het belangrijk dat je een helder overzicht houdt van je omgeving, en het doel goed en snel kan aanspreken. De vergroting is vaak minimaal en de meeste van deze kijkers zijn uitgerust met een verlicht richtkruis.

Bij het schieten hou je beide ogen op. Het is dus van belang dat je met links schiet als je oog linksdominant is en vice versa.

Richtkijkers voor hagelgeweren

Relatief nieuw op de markt zijn richtkijkers voor hagelgeweren. Vrijwel gelijk aan drijfjachtrichtkijkers zijn ook deze bedoelt voor bewegende doelen. Het belangrijkste verschil is dat deze kijkers op de bies van een hagelgeweer gemonteerd worden.

Jouw richtkijker en je verrekijker

Voor het eerste aanspreken van wild gebruik je een verrekijker. Veelal zie je het wild buiten schotsafstand aankomen. Het is in die situatie van belang dat je verrekijker van minimaal gelijke, maar liefst betere kwaliteit is dan je richtkijker.

Hiermee voorkom je ook de neiging om het eerste aanspreken met de richtkijker te doen, wat voor onveilige situaties zorgt. Uiteraard spreek je voor het schot het stuk alsnog aan door de richtkijker ter controle.

Idealiter is de vergroting van de verrekijker gelijk aan die van je richtkijker of net iets groter.

Richtkijker eigenschappen

Glas

De basis van de richtkijker is het gebruikte glas. Hier tekent zich ook het eerste verschil tussen de merken. Over het algemeen geldt: hoe duurder het merksegment hoe hoger de minumum eisen liggen die het merk stellen aan de kwaliteit van het glas.

Hierdoor geld dat je bij een goedkope kijker geluk kan hebben met de kwaliteit. 

In het hogere marktsegment zul je echter nooit pech hebben. 

Daar kunnen de verschillen tussen de individuele kijkers ook groot zijn maar je bent gegarandeerd van minimum kwaliteit.

Dit is belangrijk omdat je bij een overgang van lucht naar glas altijd verlies optreedt in de hoeveelheid licht wat doorgestuurd wordt. Het gaat dan om:

1. Reflectie: een deel wordt weerkaatst.
2. Verstrooiing: door defecten in het glas wordt het licht diffuus doorgegeven.
3. Absorptie: een deel van het licht wordt opgenomen door het glas.

Hoe beter het glas hoe minder last je hebt van deze drie effecten.

Overdag is er meestal voldoende licht, maar bij slechte weersomstandigheden wordt het effect van goed glas in je richtkijker snel merkbaar. Laat staan in de schemer of ’s nachts, en ook dan is het lang niet altijd helder.

Coating

De coatings helpen om de drie nadelige effecten van het glas te verminderen. Ze zorgen ervoor dat het licht van bepaalde golflengten zoveel mogelijk door de lens gaat. Elke laag is meestal niet meer dan één of enkele moleculen dik.

De golflengte wordt bepaald door het gebruikte metaal en de dikte hiervan, meestal niet meer dan enkele moleculen. Omdat men meerdere golflengten wil doorsturen worden vaak meerdere lagen coating gebruikt.

We onderscheiden globaal vier verschillende soorten coatings voor richtkijkers:

1. Coated: minimaal één lensoppervlakte is voorzien van een coating.
2. Fully Coated: alle lensoppervlakten zijn voorzien van een coating.
3. Multi Coated: minimaal één lensoppervlakte is voorzien van meerdere lagen coating.
4. Fully Multi-coated: alle lensoppervlakten zijn voorzijn van meerdere lagen coating.

Ondanks dat de coating zelf ook een beetje licht blokkeert is het netto effect positief voor de gewenste golflengten. Een Fully Multi-coated kijker zal het beste resultaat geven ten opzichte van minder uitgebreide coatings.

Sommige richtkijkers hebben aan de buitenkant van het oculair en het objectief een waterafstotende coating zitten. Deze coating zorgt ervoor dat waterdruppels niet blijven ‘plakken’ maar van de lens afrollen. Zo blijft het beeld scherp en helder.

Reflectie kan een ongewenst bij-effect zijn van coating. Je kan dit testen door met een lichtbron schuin achter je naar de objectieven te kijken. Reflecteren ze het licht als een stel grote ogen dan weet je dat het wild dit ook ziet wanneer het zonlicht van voren komt.

Zeker voor jagen in de schemer of ’s nachts heb je een richtkijker nodig met een hoge helderheid. 

De helderheid of lichtdoorlatendheid van je richtkijker wordt primair bepaald door de kwaliteit van het glas en van de coatings.

Vergroting

Met de vergroting ‘zoom je in’ op het dier wat je observeert. Je haalt het visueel ‘dichterbij’.  Bij een vergroting van 8 lijkt een ree op 12,5 meter te staan terwijl dit in werkelijkheid 100 meter is. 

De meeste richtkijkers hebben tegenwoordig een variabele vergroting. Een enkele is nog met een vaste vergroting te krijgen. De variabele variant is mechanisch en optisch iets minder maar dat mag in de praktijk nauwelijks naam hebben. Het zal zelden opwegen tegen de voordelen van een variabele vergroting.

Indien je altijd onder dezelfde omstandigheden jaagt heb je het meest aan een vaste vergroting.

Het schemergetal

Hier kunnen we kort over zijn, het schemergetal is niet relevant. Het is namelijk de wortel van de vergroting maal de objectiefdiameter. Omdat het een berekening op eenvoudige fysieke eigenschappen is zegt het niets over de kwaliteit van de kijker: een speelgoedrichtkijker kan hetzelfde schemergetal hebben als de beste ter wereld.

De kwaliteit van de richtkijker wordt met name bepaald door de kwaliteit van het glas, de coatings en de constructie.

Uittredepupil

De uittredepupil is de diameter van de lichtbundel die uit het oculair op je netvlies komt. Deze bereken je door de diameter van het objectief te delen door de vergroting.

Een richtkijker met een objectief van 56mm ingesteld op een vergroting van 8 heeft dus een uittredepupil van 7mm.

Om goed door de kijker te kunnen zien moet deze lichtbundel gelijk of groter zijn dan je eigen pupil. Zo niet zie je zwarte randen of zelfs een zwart vlak.

Naarmate je ouder wordt neemt de groottte van je pupil af. Waar een jongere een nachtelijke pupil diameter heeft van 5 tot 8mm kan dat bij een 65+-er beperkt zijn tot een millimeter of twee.

Is de uittredepupil veel groter, dan loop je het risico op parallax-achtige effecten bij het schieten als je iets te scheef door de richtkijker kijkt.

Neem dan ook geen grotere richtkijker dan nodig. Hou daarbij wel rekening met de vergroting(en) die je het meest verwacht te gebruiken. Zeker in combinatie met het grotere oplossend vermogen van een groter objectief. Hierdoor zie je meer details.

Richtkruis

Richtkruizen zijn er in vele vormen en maten. Ze hebben een aantal doelen:

1. Een duidelijk mikpunt tonen
2. Recht houden van het geweer
3. Afstandinschatten
4. Contrasteren met de achtergrond
5. ’s Nachts bruikbaar zijn

Ze bestaan uit één of meerdere lijnen die dun of dik  zijn en soms een lichtpunt.

In de basis geld: hoe eenvoudiger hoe beter.

Het mikpunt wordt meestal aangeduid met een dradenkruis. De kruising van de horizontale en vertikale lijn. Tegenwoordig is hier vaak een verlicht richtpunt aan toegevoegd op deze plek. Soms wordt in dat geval de vertikale lijn weggelaten.

De horizontale lijn geeft je de mogelijkheid om de buks goed recht te houden. 

Dunne lijnen zijn overdag meer dag genoeg. Ze geven een vrij beeld en er is genoeg licht voor een duidelijk contrast tussen de lijnen en het veld. 

In Europa waar vooral ’s nachts op grofwild gejaagd wordt zie je echter ook dikke lijnen. In het donker zijn de dunne lijnen vaak slecht te zien. Ze gaan op in de achtergrond.

Vaak worden dan de dikke en dunne lijnen gecombineerd. Waarbij de zijkanten dik zijn en het midden dun zodat zo min mogelijk van het dier bedekt is. Hierdoor kun je het schot nauwkeurig plaatsen en heb je toch de aanvullende informatie van de dikke lijnen.

Er zijn manieren om hiermee een afstand in te schatten maar die zijn erg situationeel en foutgevoelig. Het is beter om een afstandsmeter te gebruiken, zelf goed afstand te kunnen schatten en het jachtveld te kennen.

Idem zijn er soms horizontale hulplijnen. Deze geven alternatieve ‘richtkruisjes’ voor langere afstanden. Daarvoor moet je echter wel goed weten wat de afstand is, en hoe je schoten op die afstand afkomen. Alleen voor zeer gevorderde schutters dus.

Wanneer een verlicht mikpunt aanwezig is dient deze niet te groot te zijn en een goed contrast te bieden. Sommigen geven een nogal diffuus licht wat vaak als onprettig wordt ervaren.

Als je deze zowel overdag als ’s nachts gebruikt moet de sterkte instelbaar zijn. Als het licht fel genoeg is om overdag te zien is het te fel voor ’s nachts en vice versa.

Oogafstand

Dit is de afstand tussen het oculair en je oog op de plek waar het beeld het helderst en het scherpst is. 

Deze afstand is afhankelijk van de vergroting. Ga je naar een hogere vergroting dan wordt de oogafstand kleiner.

Ga voor de oogafstand niet uit van de waarde in de brochures maar test het zelf. Je wilt namelijk de afstand van het oculair tot de rand van de kijkerconstructie maar ook de afstand van je oogbol tot je neus/wenkbrauw of bril aftrekken.

Anders kan dit vervelende gevolgen hebben wanneer bij het schot de richtkijker je gezicht aait. Zeker bij zwaardere kalibers en magnums kalibers. De terugslag neemt immers niet af.

De letterlijke vuistregel is, dat je minimaal een vuistbreedte tussen de richtkijker en je bril of wenkbrauw moet hebben. Dus ook bij de hogere vergrotingen. Let wel, dit is een indicatie waar jouw situatie van af kan wijken.

Parallax

Het parallax effect krijg je wanneer je scheef door de kijker kijkt. Jouw beeld is dan anders dan ‘het beeld van de kijker’ waardoor je scheef schiet.

Het parallax effect wordt erger naar mate de afstand en de vergroting toenemen. In de praktijk gaat dat meestal hand in hand. Hierdoor kun je op grotere afstanden het wild al snel missen of erger, half raken. 

De meeste richtkijkers met een vergroting onder tien zijn standaard met een parallax correctie op 100 meter ingesteld. Bij kijkers met een hogere vergroting is vaak een parallaxcorrectietoren aanwezig.

Ballistische toren

Een ander correctiemiddel voor lange afstanden is de ballistische toren. Hiermee compenseer je het zakken van de kogel naar mate de afstand hoger wordt met de instellingen van de richtkijker.

Wanneer de kijker op 100 meter ingeschoten is zal op 200 meter de kogel lager afkomen. Normaal gesproken moet je het richtkruis dan ook hoger aanhouden. Stel je met een ballistische toren de afstand in op 200 meter dan kun je in die situatie het kruis op het doel houden. Feitelijk staat de kijker dan alsof deze ‘ingeschoten’ is op 200 meter.

Hoeveel compensatie je nodig hebt hangt af van het ballistisch coëfficiënt en de beginsnelheid van de kogel als ook de montagehoogte van de kijker. Dit kun je berekenen om een basisidee te krijgen. Vervolgens wil je hier op een lange-afstandsbaan zoals in Emmen ervaring mee opdoen.

Montagesystemen

De meest essentiële accessoire is het montagesysteem. De verbinding tussen de kogelbuks en de richtkijker. De belangrijkste vraag is wil je van richtkijker kunnen wisselen? Wil je op hetzelfde geweer een drijfjachtvizier en een richtkijker voor schemerjacht kunnen plaatsen?

Dan heb je een ‘afneembare’ montage nodig. Dit is bijzonder praktisch maar duurder dan een vaste montage. Verder kan het de nauwkeurigheid van het schot negatief beïnvloeden op de lange afstand.

Elke geweer-richtkijkercombinatie zal ingeschoten moeten worden na elke wisseling van het geweer.

Er zijn ook systemen waarmee je geweren en kijkers onderling kan wisselen waarbij je elke combinatie maar één keer hoeft in te schieten.

Het beste kun je een systeem kiezen in overleg met de wapenmaker die het gaat installeren. Denk van te voren goed na over het gebruik want het kost vaak enkele honderden euro’s.

Richtkijkers vergelijken en kopen

In het voorgaande hoofdstuk heb je meer geleerd over de relevante eigenschappen van richtkijkers. Hoe je die eigenschappen waardeert  hangt af van het doelgebruik: 

• Jaag je overdag of ’s nachts?
• Jaag je op stilstaand of bewegend wild?
• Jaag je op korte of lange afstand?

Zeker voor nachtelijke jachten is de kwaliteit sterk van belang. Het loont al snel om hier langer door te sparen voor een richtkijker met een betere kwaliteit glas en coatings.

Heeft u een richtkijker gekocht?

Overweeg dan eens om een review te schrijven op deze site. Hiermee helpt u andere jagers en sportschutters die op zoek zijn naar nieuw materiaal.

In de review beschrijf je je eigen ervaringen. Dat hoeven geen hele epistels te zijn, gewoon kort en bondig wat je verwachtte en of aan deze verwachtingen wordt voldaan.

Wat zijn de eigenschappen die je prettig vindt en wat valt tegen?

Tip: Plaats de ervaring perspectief met het doel waarvoor je de richtkijker hebt gekocht.
Dat helpt anderen om te bepalen of dit product voor hun geschikt is.