De spreeuw en de bejaging

De eerste spreeuw werd wakker en gapend rekte die zich uit. En serieus, het was echt een ‘gaap geluid’. De vleugels werden gestrekt en daarmee de buurspreeuw van de lat gestoten. En dan begon het, mopperen, pruttelen, lat op lat af en een hoop herrie onderling. Uiteraard spreek ik geen ‘spreeuws” maar als je dagelijks mee mag luisteren met dit ritueel dan ga je het echt wel verstaan.

En ’s avonds als de hele kolonie weer binnen was gebeurde het omgekeerde. Iedereen nam de plaats in, zuchtte een paar keer diep, een beetje gapen en een soort fluitend slaapgeluidje betekende diepe rust. Het leek erop alsof iedereen zijn/haar plek wist en dat er echt een soort rangen en standen heersten. Af en toe viel er wel eens een van de lat, wat weer reuring veroorzaakte, maar slapen was slapen en stilte.

En neem van mij aan als je deze rituelen dagelijks kan beluisteren, dan hoor je echt dat er van alles gaande is onder de pannen. 

Mijn liefde voor de spreeuw is toen geboren. Ze zijn prachtig om te zien. De kleuren en veren vormen een waar kunstwerk. Het groenzwarte met de gele stippen, de pientere oogjes en de gekleurde snaveltjes. In de zon zie je dat in volle glorie en het is ontroerend mooi.

Van mijn vader leerde ik dat de spreeuw een geweldige zanger is en zich ook aan mensen hecht. ’s Morgens vroeg ging ik altijd schommelen en dan zaten de spreeuwen al in de boom te wachten. De rest van mijn familie was dan nog in diepe rust en ik zong het hoogste lied samen met de spreeuwen. Zingen op de vroege morgen in alle stilte op de schommel (als kind) kom daar heden ten dage maar eens om.

Maar een spreeuw kan ook geweldig imiteren. En na een x aantal keren floten zij mijn liedjes na, en samen zongen wij dan het hoogste lied. En als een spreeuw eenmaal aan het zingen is en hij/zij voelt zich oké, dan is een ‘echte’ zangvogel er niets bij. Het nabootsen van de fluitketel, een trein of wat dan ook is voor de spreeuw een fluitje van een cent.

Nu ik erover schrijf hoor en zie ik het weer. Lange zomerochtenden en avonden met de spreeuwen in de bomen en op het dak om ons heen. Prachtige en dierbare herinneringen.

En op een gegeven moment vond ik, als kind van een jaar of 5/6, een gewonde spreeuw, die heb ik vervolgens mee naar huis genomen. Gewoon omdat ik een gewonde vogel niet kon laten liggen. Hij/zij keek mij zo mooi aan, dat ik niets anders kon dan mijn zakdoekje pakken en de spreeuw voorzichtig mee naar huis nemen. Onderweg voelde ik het hartje in mijn hand kloppen. De hele weg heb ik zachtjes tegen de vogel gesproken en in mijn kinderlijke onschuld een poging gedaan om het vogeltje gerust te stellen. Thuisgekomen, vertelde ik mijn verhaal en mijn vader en haalde met de grootse voorzichtigheid de spreeuw tevoorschijn. De hele familie om de tafel, inclusief honden en kat. Na een grondige inspectie bleek de spreeuw een gebroken pootje te hebben.

De verbanddoos werd opgezocht en de spalk in gereedheid gebracht. Maar ja een spreeuwen pootje is niet al te groot. Nooit voor een gat te vangen bedacht mijn vader een list. Lucifers en een heel dun reepje verband, met een nog dunner stukje tape. De spreeuw op zijn ruggetje, pootje omhoog en na een gepriegel met ingehouden adem zat het pootje in de spalk. Ergens werd een kooitje opgediept en de spreeuw kon gaan rusten. Maar niet voordat er een roeststokje in zat. Die moest buiten opgezocht worden, de spreeuw had nl houvast nodig. Zo leerden wij al heel jong hoe belangrijk het is om op te letten en je bezig te houden met de natuur. Maar de voorkeur had de gordijnroede, daar sliep mijn spreeuw. Het kooitje is nooit gebruikt.

Helaas is de spreeuw verdronken, vreselijk en een groot gemis. Met met mijn spreeuw is de liefde voor deze bijzondere en slimme vogel.

Spreeuwen en riet

Dat ik jaarlijks vanaf september tot november spreeuwen ga bejagen is iets heel anders. Waarom mijn intro? Om aan te geven dat dierenliefde en jacht heel goed samengaan. Sterker nog, wil je een goed en weidelijk jager zijn, moet je wel empathie met dieren hebben, je moet ze kunnen lezen. Spreeuwen zijn prachtig en oh zo leuk, totdat ze met duizenden tegelijk (in dit geval) in je rietvelden gaan zitten roesten.

Rietvelden, je ziet ze regelmatig, maar neemt ze waarschijnlijk niet bewust waar.

Prachtige velden, eerst groen en later goudgele, wuivende pluimen. En het geluid van bewegend riet! Als je het kent, herken je het met je ogen dicht.  Akkers in het water, kleine en grote percelen met verschillende afmetingen van het riet. Het is tenslotte een natuurproduct. De snijders moeten het juiste moment kiezen om aan de slag te gaan. Het riet mag absoluut niet vochtig zijn in verband de kans op schimmels. 

Omdat ik meehelp met het verjagen en bestrijden van de spreeuwen in de rietvelden kreeg ik een uitnodiging om te komen kijken op het bedrijf van Joke en Nico Koeckhoven. Uiteraard nam ik de uitnodiging met beide handen aan. Het is voor mijn gevoel altijd belangrijk, dat je weet waarom je iets doet. En dat spreeuwen schade veroorzaken, weten we ook. En in dit geval forse schade.

In een bootje de ringvaart over roeien en in de wereld van het Hollandsche Riet terecht komen, ook dit is jacht en beheer. 

Gelegen in het water, en dus alleen bereikbaar met de boot ligt het veld in het mooie Groene Hart. 

Tot ca 40 jaar geleden werd het riet gebruikt in de bollenstreek, door de bollenkwekers. Als bescherming tegen vorst en kou. Tegenwoordig gebruikt men plastic om de bollen af te dekken. Nu gebruikt men het riet voor de prachtige rieten daken in Nederland.

In totaal beslaat het veld ca. 75 ha. Het familiebedrijf Van Koeckhoven-van Poelgeest is nog een van de weinige rietsnijders van Nederland. Daarnaast is de flora en fauna in het gebied meer dan divers. Tijdens onze rondleiding vlogen de roofvogels af en aan. Overigens deze zijn zéér welkom omdat zij ook de spreeuwen verjagen.

Om de roofvogels te helpen bij hun keiharde werken, staan er in het veld vele ‘uitrust-stokken’. Dan kunnen ze na het jagen even plaatsnemen om bij te komen. Ook de reigers weten, dat er op het moment van maaien veel te halen is en zij volgen de machines op de voet. In de velden leven vossen, die er dagelijks hun maaltje verschalken. Als je eenmaal in het veld bent dan waan je je in een andere wereld.

Vanaf eind februari dit jaar (2022) is men pas begonnen met het riet snijden. Normaal gesproken begint de oogst eerder. De laatste 20 jaar is het niet voorgekomen dat er zo laat begonnen werd. Door het te natte weer was het niet eerder mogelijk. Het riet staat op water en veen, bij veel regen is het prut en bagger. 

Er is een verplaatsbare brug die de machines verplaatst tussen de percelen. Dit moet uiteraard tijdens het snijden, zonder brug is het onmogelijk om op de percelen te komen. Onvoorstelbaar mooi om te zien dat er een ploeg van 9 mensen continue aan het buffelen is om de oogst binnen te halen.

De maaimachine, ontwikkeld door Nico zelf, is een omgebouwde skipiste machine. Ingenieus en door de rupsbanden goed te manoeuvreren in het gebied. Het riet wordt aan de voorzijde afgesneden en door de transportband naar boven gevoerd. Daar komen de bossen eruit en worden handmatig opgevangen. De onderkanten moeten gelijk zijn, het vuil wordt er snel tussen uitgehaald. De bossen moeten gelijkmatig zijn. Zo ook de lengtes en diktes. Voor ieder afmeting is er een andere kleur hechtband.

Met vier man/vrouw ronkt de machine onafgebroken door de velden. Bos na bos worden opgebonden en op flinke stapels gelegd. Het is een team dat naadloos samenwerkt, meters maakt en doorgaat tot het donker is. De bossen worden daarna opgehaald door een trekker met extra brede kooi wielen. Pallet-vork voorop en de bossen worden op een boot verzameld. Als die boot vol is, wordt de vracht overgevaren. Dan gaan de bossen op de trekker met aanhanger richting de boerderij, waar ze op balen riet op afmeting en de kleur van de hechtband gesorteerd worden.

Joke is onze excursie leider en vertelt met zoveel enthousiasme ruim twee uur over alle aspecten van het riet en het werk om het uiteindelijk op de daken te krijgen. De invloed van de spreeuw op het riet is zo groot, dat de veroorzaakte schades in de duizenden euro’s loopt. Als hardwerkend bedrijf heb je alle rietstengels nodig om tot rendement te komen en het bedrijf draaiende te houden. Dan kan je de roestende en kakkende spreeuwen er niet in hebben.

Riet is een zeer gewild product, er worden steeds meer daken mee gedekt.

De rietdekkers zitten momenteel te schreeuwen om riet omdat de invoer uit o.a. China stilligt. Dit heeft verschillende oorzaken, en toch moeten er daken gedekt worden.

De invoer stagneert en de velden die er in Nederland zijn, hebben niet voldoende riet. Dit komt mede omdat de verschillende natuurorganisaties zich ‘opeens’ bezig zijn gaan houden met het rietbeheer. Er mag heel veel niet meer, en afplaggen is uit den boze. Petgaten worden aangelegd en dat is de dood voor het riet. Natuurvrienden vertellen een mooi verhaal, maken dure rapporten en de oude gebruiken en oorspronkelijke maai methodes zijn overboord gegooid. De dood in de pot.

Wij als jagers en beheerders weten als geen ander, dat ook de rietvelden een habitat zijn voor vele dieren. Het oorspronkelijke afbranden mag niet meer, en men wil alleen nog maaien in de zomer. Er worden projecten bedacht en uitgevoerd, die werkelijk niets te maken hebben met beheer en behoud. De ‘riet boeren’ (en jagers) hebben volgens deze natuurvrienden geen verstand van de natuur en alles wordt verkwanseld. Jarenlang zorgvuldig beheer, maaien, oogsten en branden doen er niet meer toe. De spreeuw mag niet verjaagd of bejaagd worden en men schreeuwt moord en brand.

Dat er dagelijks duizenden spreeuwen in het riet overnachten en alles knakken en onder kakken doet niet ter zake. 

Er worden rechtszaken aangespannen om de spreeuw te beschermen. Cijfers die eenzijdig misbruikt worden door vals sentiment erin te gooien.

De media pikken graag een graantje mee, want gezond verstand en realiteit doen er niet toe. We willen allemaal van alles roepen, zonder enige kennis en kunde.

Dat de spreeuwen met zoveel tegelijk niet gewenst zijn in het riet, lijkt mij geen hogere wiskunde. Ondanks alle maatregelen, laser, geluid, en roofvogels, moet er gewoonweg ingegrepen worden. 

Er is een ontheffing voor de schadebestrijding van september tot december.

Spreeuwen vliegen snel, onverwacht scheren ze over je heen in een grote groepen. Toch is het niet makkelijk om ze te raken. Het vergt oefening en tactiek. Door een wolk spreeuwen schieten heeft geen zin. Je moet ze echt op de korrel nemen. Kaliber 20 met fijne hagel wekt goed. En ze schijnen erg lekker te zijn. 

De honden gaan graag mee, al is het lopen niet altijd een pretje. 

Na ruim twee uur moesten we helaas weer terug. Met het mooie weer en de vele verhalen over vroeger en nu vloog de tijd voorbij.

Een heleboel informatie rijker en nog meer respect voor de rietsnijders! 

Tekst/foto’s: Heidi Looy

Website: https://natuurlijkheidi.nl/